Generatieve AI is een vorm van AI waarbij algoritmes content genereren. Met een eenvoudige opdracht, een ‘prompt’, genereren gebruikers in korte tijd tekst, beeld, geluid of computercode. Sinds de lancering van ChatGPT eind november 2022, steeg het aantal gebruikers binnen twee maanden naar ruim 100 miljoen wereldwijd. Eind 2023 zijn er circa 180 miljoen gebruikers actief. In Nederland maken naar verwachting ruim anderhalf miljoen mensen al gebruik van generatieve AI.

Uit recent onderzoek van het CBS blijkt dat bijna de helft van alle jongvolwassenen (48%) de  chatbot in 2024 gebruikte. Onder hbo- en wo-studenten ligt het gebruik ervan zelfs op 60%. Met deze opkomst van generatieve AI-toepassingen maakt het gebruik van AI dus steeds vaker deel uit van het dagelijks leven van studenten in het hoger onderwijs. Naast ChatGPT gebruiken studenten tools als Midjourney, DALL-E en Google Bard, de zogeheten large language models (LLM’s).

In dit artikel gaan wij in op de kansen en valkuilen van het gebruik van generatieve AI in het hoger onderwijs. 

Huidige ontwikkelingen in generatieve AI

Bij het ontwikkelen van onderwijsbeleid rondom generatieve AI is het allereerst goed om onderstaande trends en ontwikkelingen in gedachten te houden.

1. AI-modellen worden steeds vaardiger 

De huidige AI-modellen zijn in staat om niet alleen bestaande capaciteiten te verbeteren, maar ook volledig nieuwe mogelijkheden te ontwikkelen. Waar eerdere versies nauwelijks ondersteuning konden bieden bij het programmeren, zijn de modellen van nu wel degelijk in staat om gebruikers daarbij te helpen.

2. AI-modellen bevatten steeds vaker veiligheidsmaatregelen

Vangrails zijn veiligheidsmaatregelen die bepalen hoe een AI-systeem en een gebruiker met elkaar communiceren. Ze maken het ook mogelijk om die interactie in de gaten te houden. Maar er is nog veel werk aan de winkel op dit gebied. Bestaande AI-modellen produceren nog vaak foute resultaten, ook wel ‘hallucineren’ genoemd. Bovendien zijn de huidige veiligheidsmaatregelen en ethische kaders soms vrij eenvoudig te omzeilen.

3. AI-modellen worden veelzijdiger

Waar AI-modellen eerst alleen tekst of alleen audio of beeld verwerkten, werden in 2024  nieuwe AI-systemen gelanceerd die meerdere contentvormen aan kunnen. 

4. AI-modellen worden zelfstandiger

AI-technologie kan inmiddels autonoom verschillende digitale hulpmiddelen integreren zonder menselijke tussenkomst. Bovendien zijn deze systemen in staat om op eigen houtje data te vergaren en zowel planning als uitvoering van opdrachten te verrichten.

5. AI-modellen zijn kosteneffectiever

Onderzoekers zijn druk bezig om AI-modellen te ontwikkelen die minder computerkracht nodig hebben, goedkoper zijn en sneller werken. Terwijl ze toch bijna net zo goed presteren als de grote modellen die de laatste tijd veel vooruitgang boekten maar ook veel rekenkracht vereisen.

Hoe gebruiken studenten generatieve AI?

Studenten passen de huidige generatie generatieve AI-modellen momenteel op verschillende manieren toe in hun studie, zoals:

• Scripties, verslagen en samenvattingen schrijven: Taalmodellen zoals GPT-3 helpen bij het genereren van teksten, het verbeteren van de schrijfstijl en het controleren van spelling en grammatica. Dit versnelt het schrijfproces en verhoogt de kwaliteit.
• Onderzoek doen: AI helpt bij het verzamelen en analyseren van grote hoeveelheden data en informatie. Denk aan het doorzoeken van wetenschappelijke literatuur, het samenvatten van artikelen en het genereren van nieuwe onderzoeksideeën.
• Presentaties maken: Met AI-tools maken studenten eenvoudig professioneel ogende slides, afbeeldingen, teksten en grafieken voor hun presentaties.
• Programmeren en coderen: Voor studenten in technische studies biedt AI ondersteuning bij het schrijven en debuggen van code. AI-modellen doen suggesties voor coderegels en helpen fouten op te sporen.

Kansen van generatieve AI voor hoger onderwijsinstellingen

De opkomst van generatieve AI biedt ook verschillende kansen voor hoger onderwijsinstellingen om het onderwijs te verbeteren en te vernieuwen:

1. Gepersonaliseerd leren

AI kan helpen om het onderwijs af te stemmen op de individuele behoeften en leerstijlen van studenten. Denk aan adaptieve leerpaden, persoonlijke feedback en aanbevelingen en begeleiding op maat. Daarnaast stelt generatieve AI docenten op basis van studentdata uit het verleden in staat een voorspelling te maken over toekomstig presteren van studenten. En daarmee studenten te identificeren die mogelijk meer ondersteuning nodig hebben. 

2. Efficiëntere onderwijsprocessen

Veel routinematige en tijdrovende taken van docenten, zoals nakijkwerk en administratie, zijn te automatiseren met AI. Hierdoor houden docenten meer tijd over voor de persoonlijke begeleiding van studenten. Maar ook het uitleggen van leerstof en het creëren van oefenvragen gaat sneller met behulp van AI.

3. Innovatief onderwijs

Met AI is het mogelijk om nieuwe, interactieve onderwijsvormen te ontwikkelen zoals virtual en augmented reality toepassingen, intelligente tutorsystemen en simulaties. Dit kan het onderwijs boeiender en effectiever maken voor jongere generaties studenten.

4. Voorbereiding op de arbeidsmarkt

Door studenten al tijdens hun opleiding kennis te laten maken met AI, zijn ze beter voorbereid op een arbeidsmarkt waarin deze technologie een steeds grotere rol speelt. AI-vaardigheden zijn een waardevolle aanvulling op hun CV.

Valkuilen van gebruik van generatieve AI in het hoger onderwijs

Hoewel generatieve AI dus veel potentie heeft voor het hoger onderwijs, zijn er ook valkuilen en risico’s waar bestuurders rekening mee moeten houden:

• Risico’s voor cognitieve ontwikkeling: Als studenten te veel leunen op AI voor taken als schrijven, onderzoeken en programmeren, kan dit ten koste gaan van de ontwikkeling van hun eigen vaardigheden op deze gebieden. Het is belangrijk dat AI ondersteunend wordt ingezet en niet de eigen inspanning van studenten vervangt.
• Risico’s voor kwaliteit en betrouwbaarheid: Hoewel AI-modellen steeds beter worden, kunnen ze ook fouten maken, vooroordelen bevatten of onzinteksten genereren. Studenten moeten leren om kritisch te blijven en AI-output goed te controleren. Ook docenten moeten alert zijn op de kwaliteit en betrouwbaarheid van door AI gegenereerde content. Vooral omdat veel mensen de neiging hebben tot ‘automation bias’ waarbij ze te veel vertrouwen hebben in de uitkomsten van geautomatiseerde systemen.
• Risico’s van misbruik: Generatieve AI kan ook worden gebruikt voor ongewenste doeleinden, zoals plagiaat, het verspreiden van misinformatie of het hacken van systemen. Onderwijsinstellingen moeten duidelijke richtlijnen en procedures opstellen voor het verantwoord gebruik van AI en misbruik zoveel mogelijk zien te voorkomen. Want generatieve AI kan ook kwaadwillenden helpen bij het creëren van nieuwe virussen.
• Privacyrisico’s: Bij het gebruik van AI worden vaak grote hoeveelheden data verzameld over studenten. Denk aan leerresultaten, gedrag en persoonlijke voorkeuren. Zorgvuldige omgang met deze gegevens en waarborging van privacy is daarom essentieel om het vertrouwen van studenten te behouden.

Conclusie

Bestuurders van hoger onderwijsinstellingen moeten een goede balans vinden tussen de kansen en risico’s van generatieve AI. Een weloverwogen en ethisch verantwoorde implementatie, met aandacht voor de menselijke maat, is cruciaal voor succesvolle toepassing in het hoger onderwijs.

Aan de slag met jouw cyber security?

Wil je weten welke security uitdagingen je hebt en hoe wij je van dienst kunnen zijn? Neem gerust contact met ons op, we denken graag met je mee!